تفسير نور

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 63

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ نورِكَ بِانْوَرِه‏

وَ كُلُّ نورِكَ نَيّرٌ؛

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِنورِكَ كُلِّهِ.

تفسير ادبى‏

كلمه «نور» از نظر لغت به چيزى مى‏گويند كه خود به خود ظاهر باشد و چيز ديگرى را هم ظاهر كند. لذا مى‏گويند:

«ظاهِرٌ بِذاتِه، مُظْهِرٌ لِغَيْرِه.»[1] پروردگار عالم نور است‏

«اللَّهُ نورُ السَّمواتِ وَالارْضً»[2]

زيرا به خودى خود ظاهر، موجود و واجب‏الوجود است. منوّرِ غير است؛ يعنى ما سوى الله پرتوى از نور او و وابسته به اوست.

پروردگار عالم هم از نظر صفات جمال و هم از نظر صفات جلال نور است، زيرا عالم وجود مظهر رحمانيّت او، و بهشت مظهر رحيميّت او، و آتش مظهر قهّاريّت اوست. روشن است هر كجا كه قهر و جلال خدا باشد جمال در آن مستور است. و هر كجا كه جمال باشد جلال در آن مخفى است. هم قهر و هم لطف است، در حالى كه‏

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 64

لطف است قهر در آن مخفى است. لذا بايد بگوييم آتش يعنى جهنّم، با فرض اين كه مظهر قهر خداست اما براى تربيت و ساختن است، و لطفى در آن موجود است.

«يا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَه.»

پروردگار عالم به حسب فيض مقدس هم نور است، زيرا موجودات همه و همه موجود به فيض مقدس خدا هستند چنان چه اهل‏بيت عليهم السلام هم نورند، در روايات مى‏خوانيم:

«اوَّلُ ما خَلَقَ اللّهُ نورُ مُحَمَّد.»[3]

و اهل‏بيت عليهم السلام همه شان نور واحدند، چنان چه در روايات داريم:

«كُلُّهُمْ نورُ واحِد.»[4]

واسطه فيض مقدس اهل بيت‏اند، وقتى واسطه، اهل‏بيت باشند پس اهل‏بيت هم‏

«ظاهِرٌ بِذاتِه مُظهِرٌ لِغَيْرِه.»

هستند.

شرح عرفانى‏

كسى كه به درخانه خدا رفته است وقتى به نور خدا، ذات مقدس و صفات و اسماء وى توجه كند، مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ نورِكَ بِانْوَرِه؛

خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، توجه به نورايت تو دارم و به نورانى‏ترين نورهايت. به ذات مقدست تو را قسم مى‏دهم.»

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 65

ولى وقتى توجه پيدا مى‏كند به اين كه همه صفات جلال و جمال عين نور خداست، مى‏گويد:

«وَ كُلُّ نورِكَ نَيّرٌ

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِنورِكَ كُلِّه‏؛

خدايا! در اين عالم چيزى نيست جز ذات تو، چيزى نيست جز وجود مقدس تو. خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام و تو را به ذات مقدست قسم مى‏دهم».

كسى كه به درخانه خدا مى‏رود گاهى به فيض مقدس و گاهى به رحمت واسعه خدا و به «كن» رحمانى وى نظر دارد. داعى در اين نظر، كثرات را مشاهده مى‏كند، در اين مرتبه واسطه فيض، حقيقت محمدى صلى الله عليه و آله و مابقى موجودات را مى‏بيند و مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ نورِكَ بِانْوَرِه؛

اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، توجه به نورت دارم و به نورانى‏ترين نورهايت؛ يعنى به حقيقت محمد تو را قسم مى‏دهم.»

سپس توجه مى‏كند به اين كه فيض مقدس و «كُنِ» رحمانى بسيط است، يك چيز بيشتر نيست. لذا در اين نظر مى‏گويد:

«وَ كُلُّ نورِكَ نَيّرٌ

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِنورِكَ كُلِّه‏؛

اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، و تو را به نورت كه يك چيز بيشتر نيست و فيض مقدس است، قسم مى‏دهم.»

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 66

درس ولايى‏

گاهى هم توجه به اين دارد كه بايد به درخانه خدا رفت و به اهل‏بيت توسل كرد.

نور چهارده معصوم و كثرات را مى‏بيند و مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ نورِكَ بِانْوَرِه؛

خدايا! به درخانه‏ات آمده‏ام، توجه به چهارده معصومت دارم، و تو را به نورانى‏ترين نورهايت قسم مى‏دهم؛ يعنى به حقيقت محمد صلى الله عليه و آله تو را قسم مى‏دهم.»

گاهى به‏

«كُلُّهُمٌ نورٌ واحِد»

توجه مى‏كند؛ لذا مى‏گويد:

«وَ كُلُّ نورِكَ نَيّرٌ

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِنورِكَ كُلِّه‏؛

اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، و تو را به چهارده معصوم قسم مى‏دهم.»

اقسام ايمان و معرفت به خدا

ايمان و معرفت به خدا بر دو قسم است: عقلى و شهودى.

معرفت عقلى: معرفتى است كه به واسطه برهان پيدا مى‏شود. قرآن شريف هم خيلى ما را به اين نوع از معرفت ترغيب كرده است؛ مثلًا مى‏فرمايد:

«انَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَ الارْض وَ اخْتِلافِ اللّيلِ وَ النَّهارِ لَاياتٍ لِاوُلِى الْالْبابِ.»[5] در خلقت آسمان‏ها و زمين؛ در اين كه شب مى‏رود و روز مى‏آيد، روز مى‏رود و شب مى‏آيد، شب بلند مى‏شود و روز كوتاه مى‏شود و روز بلند مى‏شود و شب كوتاه مى‏شود، نشانه‏اى براى خدا است. به واسطه برهان حدوث و برهان نظم به خدا پى برده مى‏شود و معرفت پيدا مى‏شود، اما اين قسم معرفت نمى‏تواند كاربردى داشته باشد.

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 67

معرفت شهودى: معرفتى است كه به واسطه رابطه با خدا پيدا مى‏شود. روزه ماه مبارك رمضان، بيدارى شب، خواندن نماز شب، راز و نياز با خدا، خواندن قرآن، نور و معرفت مى‏دهد؛ معرفتى كه در دل رسوخ مى‏كند و اطمينانى قوى در دل پيدا مى‏شود:

«الا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُ القُلوب.»[6] همين معرفت شهودى است كه كاربرد دارد، و روشن است كه اين ايمان به واسطه برهان پيدا نمى‏شود.

«الَعِلْمُ نورٌ يَقْذِفُهُ اللَّهُ فى قَلْبِ مَنْ يَشاءُ؛[7]

دانش، نورى است كه خداوند در قلب هر كس كه صلاح بداند قرار مى‏دهد.»

اين نور و معرفت را بايد خدا بدهد.

- خدا به چه كسى مى‏دهد؟

- به آن كسى كه مهيّا و در معرض باشد.

- چگونه مى‏توان در معرض واقع شد؟

- روزه ماه مبارك رمضان انسان را در معرض رحمت خدا و مورد عنايت خاص وى قرار مى‏دهد. ديگر خواه ناخواه دست عنايت خدا روى سر او است. هدايت خدا بدين سبب است؛ هدايتى كه به معناى‏

«ايصالِ الَى الْمَطلوب»

است؛ يعنى دست خدا هميشه روى سر اوست تا به مقصودش برسد.

قرآن مى‏فرمايد:

«قَدْ جائَكُمْ مِنَ اللَّهِ نورٌ وَ كِتابٌ مُبين»؛[8] از طرف خدا نور و كتاب آشكار آمد.

«يَهدى بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلام»؛[9] خدا به واسطه قرآن هدايت مى‏كند.

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 68

- چه كسى را هدايت مى‏كند؟

- كسى را كه از او راضى باشد.

- به چه چيزى او را هدايت مى‏كند؟

- به راه‏هاى سلامتى.

«وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُلُماتِ الَى النُّورِ»؛[10] از ظلمت‏ها او را بيرون مى‏كشد و او را به نور مى‏برد.

روشن است كه به اذن خدا، نور هدايت و نور معرفت در دل انسان ريخته مى‏شد:

«و يَهْديهِمْ الى صِراطٍ مُسْتَقيم»؛[11]

به راه راست هدايتش مى‏كند.

انسانى كه بر صراط مستقيم است ديگر كج نمى‏رود و افراط و تفريط ندارد. او هم چنان راه خود را مى‏پيمايد تا به مطلوب و مقصود برسد. مقصود، همان راه مستقيم است كه به آن رسيده است.

استدعاى الهى‏

در وقت خواندن اين جمله، از خدا نور، هدايت و معرفت بخواهيد. معرفتى كه كاربرد داشته باشد بايد خدا بدهد، برهان نمى‏تواند بدهد. اين هم وقتى پيدا مى‏شود كه انسان در معرض قرار گيرد؛ يعنى خود را در معرض قرار بدهد. هر چه رابطه با خدا بيشتر باشد، اين هدايت، معرفت و نور بيشتر است.

در اثر ياد و اطاعت خدا و در معرضِ نفحات الهى قرار گرفتن، آدمى به جايى مى‏رسد كه عالم ملكوت را مى‏بيند، و آن را تسخير مى‏كند.